Inventory of Greek manuscripts, held by libraries in Greece, which contain texts relevant to alchemy.

a) Manuscripts that contain texts evincing knowledge on art-technological procedures (preparation of pigments, of ink, recipes for preparing silver and gold in order to write with silvery and golden letters, etc.)

1) Athens, Benaki Musuem (Exchangeable Populations Fund collection 35/34756), XVIII cent., paper, 220 × 160 mm., ff. x + 170. – Tselikas 1977: 66 (no. 61).
Title: Ἑρμηνεία Ζωγραφικής Τέχνης.

2) Athens, Byzantine and Christian Museum (olim Alexios Kolivas’ Collection 36). XVI cent., paper, 142 × 950 mm., ff. 178. – Lampros 1914-1921: II, 237-238.
Title: Ἑρμηνεία τῆς ζωγραφικῆς τέχνης.
A painter’s manual different than that of Dionysius of Fourna.
(f. 176v) Κἀγὼ δὲ ὁ Αὐξέντιος, τὸ παρὸν θωρήσας, εὖρον ἐν αὐτῷ πάμπολλα καὶ χρειώδη, τῶν εἰκόνων ἕνεκα ζωγραφιδίων. (f. 3r) Περὶ ὅταν θέλεις νὰ σκιάσις ἅγιον. (f. 4r) Εὐχὴ εἰς ἁγία εἰκόνα ὅταν ἄρχεται ὁ ζωγράφος νὰ σκιάσϊς λέγει τὴν εὐχὴν ταύτην. In ff. 4v-6r the signatures: Στεργιανός :) and … ἱερέως …

3) Athens, Byzantine and Christian Museum (olim Alexios Kolivas’ Collection 100), XVII cent., paper, 245 × 160 mm., ff. 284. – Lampros 1914-1921: III, 462-463.
Anthologia carminum.
On the back paste-down: recipe for preparing black ink.

4) Athens, National Historical Museum (olim Collection of the Historical and Ethnological Society of Greece 6), XVIII cent. (year: 1726), paper, 181 × 145 mm., ff. 35. – Lampros 1909-1913: I, 236-237.
Title: Παναγιώτου Δοξαρᾶ ἱππἐως Πελοποννησίου, ζωγράφου Περὶ ζωγραφίας κατὰ τὸ αψκς΄.
It is an autograph of Doxaras. There is an edition of this painter’s manual, based on only this codex: Lampros 1875.

5) Athens, National Historical Museum (olim Collection of the Historical and Ethnological Society of Greece 85), XVIII cent., paper, 200 × 140 mm., pp. 347. – Lampros 1909-1913: II, 329.
Title: Διονυσίου τοῦ ἐξ Ἀγράφων Ἑρμηνεία τῶν ζωγράφων.
In pp. 338-339 recipes for preparing pigments are added by a later hand. The date 1815 Ἰουλίου 25 is written above them.

6) Athens, National Library of Greece 1285, XVIII cent. (year: 1724), paper, 290 × 220 mm., ff. 193. – I. Sakkelion & A. Sakkelion 1892: 234.
Title: Τέχνη ζωγραφίας Λιονάρδου τοῦ Βίντζη νεωστὶ φανερωθεῖσα μὲ τὸν βίον τοῦ ἰδίου ποιητοῦ, συγγραφεῖς παρὰ τοῦ Ραφαὴλ Δουφρέονε. Προσέτι δὲ καὶ ἕτερα τρία βιβλία διὰ τὴν ζωγραφικὴν πάνυ ὡραία, Λέοντος Βαπτιστοῦ τοῦ Ἀλβέρτου· μὲ τὸν βίον αὐτοῦ. Ἐν δὲ τὸ τέλει τῆς παρούσης βίβλου τυγχάνει καὶ τίς μικρὰ καθαρᾶ διήγησις περὶ τῆς ζωγραφίας τοῦ τοίχου τοῦ Ἀνδρέου Πότζο ἐκ τῆς Ἱησοῦ Ἀιτερίας ἀρχιτέκτωνος καὶ εἰκονογράφου. Ἄμμα σὺν τῷ Καταλόγῳ τῶν νέων τε καὶ παλαιῶν ζωγράφων, καὶ διδασκάλων, συλεχθέντων ἐκ διαφόρων βιβλίων. Ὁμοίως καὶ μετά τινος ὁμυλείας εἰς τὸ τέλος λίαν ὀφέλημος, ἐκ τῶν λόγων τοῦ πατρὸς Παῦλου Σέγνερη, ἐκ τῆς Ἀιτερίας Ἱησοῦ ἱεροκήρυκος, ἥτις διηγήτε τὴν θείαν, καὶ ἄκραν τοῦ Θεοῦ παντουργικὴν δύναμιν. Μεταφρασθέντων ἐκ τῆς ἰταλικῆς φωνῆς, εἰς ἀπλὴν ἡμετέραν διάλεκτον, παρὰ τοῦ ἐλαχίστου Παναγιώτου Δοξαρᾶ Ἱππέως Πελοπονησίου ζωγράφου, καὶ παρ’ αὐτοῦ γονυπετῶς ἀφιεροθέντων τῶ Κυρίω καὶ Θεῶ Σωτῆρι δὲ ἡμῶν Ἱησοῦ Χριστῶ. Ἐν ἔτι σωτηριώδει ᾳψκδ΄.
The codex is an autograph of Doxaras. It is the Greek translation of the book: Trattato della Pittura di Lionardo da Vinci, Novamente dato in luce, con la vita dell’istesso autore, scritta da Rafaelle du Fresne. Si sono giunti I tre libri della pittura, et il trattato della statua di Leon Battista Alberti, con la vita del medesimo, in Parigi : appresso Giacomo Langlois, 1651. See Steinitz 1958: 145-150.

7) Athens, National Library of Greece 1286, XIX cent. (year: 1843), paper, 260 × 180 mm., ff. 139. – I. Sakkelion & A. Sakkelion 1892: 234-235.
Title: Βίβλιον καλούμενον Ἑρμηνία τῆς ζωγραφικῆς ἐπιστήμης. Χρησιμώτατον καὶ ἀναγκαῖον διὰ κάθε ζωγράφον ὁποῦ μετέρχεται αὐτὴν τὴν ἱερὰν ἐπιστήμην. πρώην παρὰ τοῦ ἀοιδίμου πανοσιωτάτου κυρίου Διονυσίου ἱερομονάχου, συντεθεῖσα καὶ ἀρίστου διδασκάλου ἐν τῷ ἁγιωνύμω ὄρει τοῦ Ἄθωνος χρηματίσαντος· μεθ’ ὅσης πλείστης ἐπιμελείας, νῦν δ’ αὖθις ἐπροσθέτησαν μερικὰ ἀναγκαιώτερα καὶ πραγματικὸς δεδοκιμασμένα παρὰ ενναδίου μοναχοὺ Ρωσσοζωγράφου. Νῦν δὲ ἀντιγραφέντος διὰ ἐπιμελείας καὶ μεγάλον κόπον. καὶ διὰ χειρὸς παρὰ τοῦ ἰδίου Γενναδίου μοναχοῦ Ῥοσσο-εἱκονογράφο, ἐν τῷ ἁγίῳ ὄρει τοῦ Ἄθωνος, εἰς κελοίον Σκουρτάδικον, ἐν ἔτει 1843.
This is the exemplar used by Simonides 1853.

8) Athens, National Library of Greece 1907, XVII cent. (year: 1696), paper, 145 × 100 mm., ff. 92, acephalous. – Polites 1991a: 29-30.
A painter’s manual.
Inc.: … ἐτμήθη λίθος, πλάνην τρόπων κέκληκα βροτῶν σε κόρη; (f. 88v) Des: ἀνοίξαντός σου τὴν χεῖρα τὰ σύμπαντα πλησθήσονται χρηστότητος. Τέλος καὶ τῷ Θεῷ δόξα. Chapters: Ἀκολουθία τῆς δευτέρας παρουσίας, περὶ τῶν εὐαγγελιστῶν, περὶ ὁσίων, μάρτυρες, ἀπόστολοι, αἱ ἀθλοφόροι γυναῖκες etc. (f. 46v) Ἑρμηνεία τοῦ χρυσογράμματος, (f. 48v) ἑρμηνεία τοῦ μουρδέντε, (f. 52r) περὶ τοῦ λητικοῦ τῆς οἰνοκοπίας, (f. 53r) ἑρμηνεία νὰ ποιήσεις πλακέντι ἤγουν ψιμμύθι, περὶ χρυσογραφίας etc. (f. 66v) Στίχοι εἰς τὴν Θεοτόκον … (f. 89r) Ἐγράφη παρεμοῦ ἐλαχίστου καὶ ἀμαθοῦς Ἐφραὶμ ἰερομονάχου, εἰς τοὺς 1696 κατὰ τῶ σ(ωτή)ριον, ἵδειον κτίμα τοῦ ἁγίου διδασκάλου κυρίου κ(υρί)ω κὺρ Αὐγέριμ ἀπὸ τὴν Βοστῆτζα. δέομαι πᾶσοι τοῖς εὐσεβέσοι χριστιανοῖς ἵνα ὅποῦ ἄν τίχη τῶ παρὸν γηνωσκαίτω ὅτι καμοῦ ὑπάρχη καὶ μιδῆς ὑστερίση ἀπεμοῦ τοῦ Αὐγερινοῦ, ἡ δὲ [= εἰ δὲ] καὶ τινὰς τὸ λάβη, ἄνευ ἡδήσεώς μου, ἐχέτω τὰς ἀρὰς τῶν ἁγίων … Ἔρρωσθαι, ἐν μηνὴ Φεβρουαρίου … (f. 92v) Explanation of painting’s technical terms· («Λέξαις»): δαμή: ὀλίγον, λινέλι: μεσοψιμμένο βερνῦκι τοῦ μπετζουριοῦ, βαρδαράμον: τζιγγιάρι, μήναιον: σουλιένι etc.

9) Athens, National Library of Greece 1992, XVIIΙ/XIX cent., paper, 200 × 140 mm., ff. 12. – Polites 1991a: 67-68.
(f. 6r) Title: Ἑρμηνεία διὰ τὴν μελάνην πῶς γίνεται.

10) Athens, National Library of Greece 3498, XVII-XVIII cent., paper, 200 × 135 mm., ff. II + 188 + II. – Nikolopoulos n.d..
(f. 2r) Title: κατασκευὴ μελάνης καλῆς. Inc.: Κικίδια δρ(άμια) 30, βιτρίολο δρ. 20, κρασί ἄσπρο δρ. 300.

11) Athens, National Library of Greece 3567, XVIII cent., paper, 220 × 170 mm., ff. 269. – Nikolopoulos n.d..
[Διονυσίου τοῦ ἐκ Φουρνᾶ Ἑρμηνεία τῆς ζωγραφικής τέχνης].

12) Athos, Dionysiou Monastery 406 (olim 349), XVIII cent., paper, 8o. – Lampros 1895-1900: I, 416 (no. 3883); Kadas 1996: 110-114.
(f. 96r) Title: Εἰς κατασκευὴν μέλανος.Inc.: τεσσαράκοντα δράμια κικίδι κοπανισμένον.

13) Athos, Dionysiou Monastery 814, XIX cent., paper, 170 × 105 mm., ff. 50. – Stathes 1975-1993: ΙΙ, 862 (no. 720); Papazoglou 1990: 446; Kadas 1996: 252-253.
Musical manuscript.
(f. 50v-inner back cover) Title: Σ/ση κατασκευης μελάνης.

14) Athos, Iviron Monastery 100, XVI cent., paper, 153 × 107 mm., ff. 131. – Lampros 1895-1900: I, 19 (no. 4220); Sotiroudes 1998: 205-206.
Nomocanon – Manual of arithmetic.
(f. 61v) Instructions for making gold and silver ink.

15) Athos, Iviron Monastery 215, XVII cent. (year: 1687), paper, 210 × 150 mm., ff. 171. – Lampros 1895-1900: IΙ, 62 (no. 4335).
(f. 113r) Recipes for preparing lime.

16) Athos, Iviron Monastery 388, XVI cent., paper, 8o, ff. 994. – Lampros 1895-1900: IΙ, 122-138 (no. 4508).
Title: Τοῦ σοφωτάτου Φιλῆ Μετάφρασις τῶν οἴκων τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου.
(f. 11v) In the lower margin: Περί ἀργυρογραφίας. Inc.: Ἀργυρον ἐρρινισμένον λεπτόν ἕνωσον μετὰ ὑδραργύρου.

17) Athos, Iviron Monastery 685, XVIII cent., paper, 8o, pp. 480. – Lampros 1895-1900: IΙ, 203 (no. 4805).
Title: Διονυσίου τοῦ ἐκ Φουρνᾶ τῶν Ἀγράφων Ἑρμηνεία τῆς ζωγραφικῆς.

18) Athos, Iviron Monastery 707, XVIII cent., paper, 8o. – Lampros 1895-1900: IΙ, 209 (no. 4827).
It contains part of Dionysius of Fourna, Ἑρμηνεία τῶν ζωγράφων.

19) Athos, Koutloumousiou Monastery 378, XVI cent., paper, 16o, ff. 241. – Lampros 1895-1900: Ι, 313 (no. 3451).
(f. 2r) Title: Περὶ μελανίου μαύρου εἰς χαρτία βαμβίκινα. Inc.: Βάλε ὕδωρ λογαρικὴν μίαν ἤγουν λίτραν μίαν εἰς τζουκαλόπουλον.

20) Athos, Megistes Lavras Monastery 891 (Θ 29), XVI cent., paper, 160 × 100 mm., ff. 119, acephalous and mutilated. – Spyridon & Eustratiades 1925: 137.
Medical manual (ἱατροσόφιον).
(f. 67r) Notes on the preparation of pigments.

21) Athos, Megistes Lavras Monastery 1730 (Μ 39), without date, paper, 210 × 150 mm., ff. 193, acephalous and mutilated. – Spyridon & Eustratiades 1925: 309-310.
(f. 103r) Title: Περὶ τοῦ πῶς νὰ κάμῃς μαύρη μελάνη.

22) Athos, Megistes Lavras Monastery 2156, XIX cent., paper, 210 × 160 mm., ff. 232, acephalous. – Panteleemon 1958: 174.
Title: [Διονυσίου τοῦ ἐκ Φουρνᾶ] Ἑρμηνεία τῶν ζωγράφων.

23) Athos, Panteleemonos Monastery 258, XVIII cent., paper, 200 × 135 mm., pp. 598. – Lampros 1895-1900: IΙ, 342 (no. 5765).
Title: [Διονυσίου τοῦ ἐκ Φουρνᾶ] Ἑρμηνεία τῶν ζωγράφων.

24) Athos, Panteleemonos Monastery 259, [XVIII/XIX] cent., paper, 205 × 150 mm., ff. 56. – Lampros 1895-1900: II, 342 (no. 5766).
Title: Ἀρχὴ σὺν Θεῷ ἁγίῳ τῆς τέχνης καὶ ἑρμηνείας τῶν ζωγράφων [Διονυσίου τοῦ ἐκ Φουρνᾶ] περιέχουσα τους τε ἁγίους καὶ ἁγίας τοῦ ὅλου ἐνιαυτοῦ.

25) Athos, Panteleemonos Monastery 262, XVIII cent., paper, 210 × 140 mm., ff. 106. – Lampros 1895-1900: II, 342-343 (no. 5769).
(f. 102v) Title: Σκευασία τοῦ μέλανος.

26) Athos, Panteleemonos Monastery 755, XIX cent., paper, 360 × 220 mm., ff. 133. – Lampros 1895-1900: II, 427 (no. 6262).
(f. 131r) Title: Περὶ κατασκευῆς μελάνης.
Lampros notes that this item is written in a different, eighteenth-century century hand.

27) Athos, Panteleemonos Monastery 832, XVIII cent. (year: 1738), paper, 160 × 110 mm., pp. 251. – Lampros 1895-1900: IΙ, 442 (no. 6339).
Title: [Διονυσίου τοῦ ἐκ Φουρνᾶ] Ἑρμηνεία τῶν ζωγράφων.

28) Athos, Pantokratoros Monastery 117, XVIII cent., paper, 8o. – Lampros 1895-1900: Ι, 104 (no. 1150).
(Item 2) Recipe for making ink.

29) Athos, Pantokratoros Monastery 193, XIX cent., paper, in 16o, pp. 292. – Lampros 1895-1900: I, 110 (no. 1227).
Epistolarium in the vernacular, into which συνταγαὶ περὶ μελάνης are inserted.

30) Athos, Simonos Petras 158, XVIII cent., paper, 153 × 106 mm., ff. VIII + pp. 170. – Sotiroudes 2012: 228-229.
Medical manual (ἰατροσόφιον).
(Ch. 245) Title: Μελάνι πῶς νὰ εὐγάλῃς ἀπὸ ροῦχον μεταξένιον. (Ch. 261) Title: Κιννάβαρης κατασκευή.

31) Athos, Skete of Kausokalyvia, Ioasaphaion 49, XIX cent., paper, 230 × 180 mm., ff. 94. – Eustratiades & Kourilas 1930: 76-77 (no. 135).
Title: Διονυσίου τοῦ ἐκ Φουρνᾶ Ἑρμηνεία τῆς Ζωγραφικῆς.

32) Athos, Vatopedi Monastery 995, XVII cent., paper. – Eustratiades & Arcadios 1924: 180; Kadas 2000: 181-182.
(ff. 166v-167r) Title: Ἑρμηνεία τῆς μελάνης.

33) Athos, Vatopedi Monastery 1277, XVIII cent. (year: 1780), paper. – Eustratiades & Arcadios 1924: 211-212; Kadas 2000: 234-230.
Liturgical anthology.
On the fly-leaf IV(at the end): Ρετζέτα τῆς μελάνης.

34) Athos, Vatopedi Monastery 1299, XIX cent., paper, 160 × 110 mm.. – Eustratiades & Arcadios 1924: 214; Kadas 2000: 234-235.
Liturgical anthology.
(f. 198r) Title: διὰ μελάνι. Recipe.

35) Athos, Vatopedi Monastery 1474, XIX cent. (year: 1817), paper. – Eustratiades & Arcadios 1924: 233; Kadas 2000: 272.
Liturgical with musical notation (στιχηράριον).
(f. 434v) Title: Διὰ μελάνι. Recipe.

36) Athos, Xenophontos Monastery 69, XVIII cent., paper, 8o. – Lampros 1895-1900: Ι, 68-69 (no. 771).
(Item 9) Recipe for making ink.

37) Athos, Xenophontos Monastery 201, XIX cent. (year: 1838), paper, 310 × 210 mm., ff. 15 + pp. 377. – Polites & Manousakas 1973: 200 (no. 498).
Title: Διονυσίου ἱερομονάχου [τοῦ ἐκ Φουρνᾶ] Βιβλίον καλούμενον ἑρμηνεία τῆς ζωγραφικῆς ἐπιστήμης … νῦν δ’ αὖθις ἀντιγραφέντα διὰ συνδρομῆς τοῦ ὁσιωτάτου Δοσιθέου ζωγράφου διὰ χειρὸς Ἰακώβου μοναχοῦ ἐν τῷ Ἁγίῳ Ὄρει, αωλη΄ ἔτει σωτηρίῳ 1838. (p. 377) Ἔλαβε πέρας σὺν Θεῷ καὶ τὸ παρὸν βιβλίον | κατᾶ τὸ ἔτος τῆς σεπτῆς Χριστοῦ θεογονίας, | χίλια ὀκτακόσια ὀκτώ τε καὶ τριάντα· | κατᾶ μῆνα Ἰούνιον τῇ εἰκοστῇ δευτέρᾳ | διὰ χειρὸς τοῦ Μοναχοῦ Ἰακὼβ ἀμονάχου, | ἐξόδων δὲ καὶ συνδρομῆς Δοσιθέου ζωγράφου, | ὑπὲρ ὦν πάντες ε.υχεσθε οἱ τούτου ἐντυχόντες.

38) Thessalonike, Library of the Aristotle University of Thessalonike 19, XΙΧ cent. (year: 1824), paper, 190 × 140 mm., ff. 3 + 1-14 + pp. 276 + ff. 3. – Sigalas 1939: 160-161· Polites 1991b: 15-19.
(f. 1r) Title: Ἐρμηνεῖα τῆς ζωγραφηκῆς ἐπιστήμης, περιἔχον Πρῶτον μὲν τὸν πίνακα ἐνη ἐκάστω ἔτι δὲ πῶς νὰ ἱστορήζης τοῦς τίχους μὲ τὸν ἀσβέστιν εἰς τὸ χλορὸν καὶ εἰς τὸ ξερὸν καὶ πῶς νὰ σμήγης ταῖς βαφὲς διὰ νὰ κάμης τὸ κάθε μήγμα νὰ προπλάθης νὰ ἰσκιόνης νὰ λαματίζης νὰ ψιμμιθήζης καὶ νὰ σαρκόνης. Εἶτα πῶς νὰ ἱστορήζῃς εἱκόνα μὲ τὸ αὐγὸν καὶ τοῦ λαδίου καὶ πῶς νὰ χρυσώνης τοῦς τίχους καὶ καθ’ ἐξεῖς. Ἀκόμα περιἔχη καὶ τὰ θαύματα τῆς παλεὰς καὶ νέας διαθήκης πῶς νὰ ἱστορήζης αὐτὰ κατὰ τὴν τάξιν τους ἕνα καθ’ ἔν. Περιἔχει δὲ καὶ τὰ εἴδι καὶ σχήματα παλεάς τε καὶ νέας διαθήκης πῶς νὰ τοῦς ἱστορήζης τὰ χρώματα αὐτῶν, τῶν ἁγίων πάντων. Καὶ ὑπάρχη καμοῦ εὐτελοὺς Ἰωάννου ζωγράφου υἱοὺ στεργίου ἐκ κώμης κακοπλέβρι: Ἔτει-Χῦ-αωκδ 1824.

39) Thessalonike, Library of the Aristotle University of Thessalonike 21, XVIII cent., paper, 195 × 135 mm., pp. 238 – Sigalas 1939: 162-163· Polites 1991b: 20-21.
A painter’s manual.
(pp. 5-6) Ἑρμηνεῖα πῶς ἱστορίζονται τὰ θαύματα τῆς θείας γραφῆς παλαιᾶς τε καὶ νέας καὶ τὰ σχήματα καὶ ἐπιγράμματα τῶν ἁγίων τοῦ ὅλου ἐνιαυτοῦ. (pp. 7-28) Ἀρχὴ σὺν θεῷ ἁγίῳ τῆς ἑρμηνείας τῆς ζωγραφικῆς ἐπιστήμης, παρέχουσα τά τε εἴδη καὶ σχήματα πάντων τῶν ἁγίων τοῦ ὅλου ἐνιαυτοῦ. (pp. 29-56) Ἀρχὴ σὺν θεῷ ἁγίῳ τῆς ἑρμηνείας τῆς ζωγραφικῆς τέχνης περὶ ἔχων τὰ εἴδη καὶ σχήματα πάντων τῶν ἁγίων τοῦ ὅλου ἐνιαυτοῦ καὶ τὰ ἐπιγράμματα αὐτῶν. ὅταν ἱστορίσῃς ἐκκλησίαν εἰς ἄρθηκαν. τὴν δευτέραν παρουσίαν. (pp. 57-192) Περὴ το πός· ηστωρηζωτε· η· κδ· ηκοι της θεωτὤκου. (pp. 193-211) περὴ το πὸς· νὰ λαγαρίσις· ἀσβέστιν· να σοβατίσις.

40) Thessalonike, Library of the Aristotle University of Thessalonike 22, XIX cent., paper, 190 × 135 mm., pp. 70 – Sigalas 1939: 163· Polites 1991b: 21-22.
A painter’s manual.

41) Thessalonike, Library of the Aristotle University of Thessalonike 23, XIX cent., paper, 200 × 130 mm., ff. 41. – Sigalas 1939: 162-163· Polites 1991b: 22-23. Composite codex, consisting of distinct parts.
1. (ff. 1r-13v) A painter’s manual. Mutilated.

---

b) Manuscripts that contain texts on precious stones (de XII gemmis).

1) Andros, Aghias Monastery 43, XIII cent., partly paper and partly parchment, 213 × 150 mm., ff. 258. – Lampros 1898: 41-46.
(f. 245r) Anonymous tract on the 12 precious stones.

2) Athens, National Library of Greece 2305, XVII cent. (year: circa 1680), paper, 210 × 145 mm., ff. 75. – Polites 1991a: 314.
[Νικολάου Κούρσουλα] Σύνοψις τῆς Ἱερᾶς Θεολογίας.
(ff. 74v-75v) Title: Ἐπιφανίου ἀρχιεπισκόπου Κύπρου. A summarized version of Epiphanius’ περὶ τῶν ιβ’ λίθων in the vernacular. Inc.: Σάρδιον, τὸ ὁποῖον εῖναι λαμπρὸν καὶ ἰατρεύει τὰ πρήσματα καὶ ταῖς πληγαῖς ὁποῦ γίνονται ἀπὸ σίδερον. (f. 74v) Κτῆμα καὶ κόπος Καλλιωποίου τοῦ Κουρκουμέλιου, τὰ νῦν ἡγουμένου καὶ ἀρχιμανδρίτου, καὶ οἱ ἀναγινώσκοντες εὔχεσθε ὑπὲρ ἑμοῦ τοῦ ἁμαρτωλοῦ καὶ ἀναξίου δούλου τοῦ Θεοῦ. Καὶ οἱ τούτου ἐντυγχάνοντες τοῦ βιβλίου καὶ τῶν λοιπῶν ἔῤῥωσθε ἀμφότερ(οι) τὸν ἄν(θρωπ)ον. Τέλος καὶ τῷ Θ(ε)ῷ δόξα.

3) Athens, National Library of Greece 3223, XV/XVI cent., paper, 130 × 93 mm., ff. V + 95, acephalous and mutilated. – Nikolopoulos 1996: 80-81.
(ff. 148v-150v) Title: Τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου, Περὶ τῶν δώδεκα λίθων τῶν ἐν τῷ λογίῳ τοῦ ἱερέως ἐνπεπηγμένα. Inc.: α΄. Σάρδιον τὸ Βαβυλώνιον καλούμενον.

4) Athos, Dionysiou Monastery 59 (olim 167), XV cent., paper, 210 × 130 mm.. – Lampros 1895-1900: I, 352-353 (no. 3701).
(Item 36) Title: Τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου Περὶ τῶν ιβ΄ λίθων τῶν ἐν τῷ λόγῳ τοῦ ἱερέως ἐμπεπηγμένων.

5) Athos, Dochiariou Monastery 274, XVII cent. (year: 1657), paper, 200 × 135 mm.. – Lampros 1895-1900: Ι, 264 (no. 2948); Karas 1992-1994: I, 195; II, 555; III, 159.
(Item 12) Title: Τῶν ιβ΄ πολυτίμων λίθων τὰ ὀνόματα καὶ τὸ εἶδος καὶ ἡ ὀχρά.

6) Athos, Dochiariou Monastery 297, XVII cent., paper, 8o. – Lampros 1895-1900: Ι, 268 (no. 2971).
(Item 3) Title: Ἐπιφανίου Περὶ τῶν ιβ΄ λίθων.

7) Athos, Esphigmenou Monastery 131, XVI cent., paper, 8o. – Lampros 1895-1900: Ι, 186-187 (no. 2144).
(Item 33) Title: Τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου Περὶ τῶν ιβ΄ λίθων.

8) Athos, Iviron Monastery 381, XV cent., paper, 8o, ff. 392. – Lampros 1895-1900: IΙ, 103-109 (no. 4501).
(f. 345r) Title: Τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου περὶ τῶν δώδεκα λίθων τῶν ἐν τῷ λόγῳ τοῦ ἱερέως ἐκπεπηγμένων.

9) Athos, Iviron Monastery 388, XVI cent., paper, 8o, ff. 994. – Lampros 1895-1900: IΙ, 122-138 (no. 4508).
(f. 43r) Title: Περὶ τῶν ιβ΄ λίθων. Inc.: [Σ]άρδιον τὸ βαβυλώνιον καλούμενον πυρρωδὸς μέν ἐστιν αἱματώδης, γίνεται δὲ ἐν Βαβυλῶνι.

10) Athos, Iviron Monastery 600, XVII cent., paper, 4o. – Lampros 1895-1900: IΙ, 181-182 (no. 4720).
(Item 24) Title: [Ἐπιφανίου ἐπισκόπου Κύπρου] Περὶ τῶν ιβ΄ λίθων τῶν ἐν τῷ λόγῳ τοῦ ἱερέως.

11) Athos, Iviron Monastery 668, XVIΙI/XV cent., paper, 8ο. – Lampros 1895-1900: IΙ, 195-196 (no. 4788).
(Item 19, XVIII cent.) Title: Τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου ἐπισκόπου Κύπρου Περὶ τῶν ιβ΄ ἐκλεκτῶν λίθων.

12) Athos, Iviron Monastery 751, XVIΙ cent., paper, 16ο, ff. 142. – Lampros 1895-1900: IΙ, 218-220 (no. 4871).
(f. 127v) Title: Τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου Περὶ τῶν ιβ΄ λίθων τῶν ἐν τῷ λογίῳ τοῦ ἱερέως ἐμπεπηγμένων.

13) Athos, Megistes Lavras Monastery 1672 (Λ 181), XVIII cent., paper, 260 × 180 mm., ff. 128, mutilated. – Spyridon & Eustratiades 1925: 294.
(f. 166r) Title: Τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου περὶ τῶν ιβ΄ λίθων τῶν ἐκλεκτῶν ὅπου ἦσαν εἰς τὸ ἐφούδι καρφωμένοι.

14) Athos, Skete of Kausokalyvia, Kyriakou, 10, XIV cent., paper, 200 × 140 mm., ff. 67. – Eustratiades & Kourilas 1930: 20-22 (no. 10).
(f. 67r) Acephalous tract (excerpt from Cosmas Indicopleustes’ Χριστιανικὴ τοπογραφία). Des.: ἔχει δὲ ἡ γῆ ἐκείνη καὶ τὸν πάζιον λίθον καὶ τὸν ἄνθρακα καὶ τὸν ἴασπιν· σαφέστερον ἡ θεία γραφὴ διηγεῖται τὰ πράγματα, καθὼς καὶ πᾶσα ἡ πραγματεία δηλοῖ. Cf. Winstedt 1909: 325 (vers. 20-24 – Lib. XI).

15) Athos, Vatopedi Monastery 12, XV cent. (ff. 176r, 180r-v, 220v-222v, 223v-225r: saec. XVI/XVII), paper, 219/221 × 146/148 mm., ff. 227, I. – Lamberz 2006: 72-86.
(ff. 16v-18r) Title: [Ἐπιφανίου ἐπισκόπου Κύπρου] Περὶ τῶν ιβ΄ λίθων τῶν ἐν τῷ λογίῳ τοῦ ἱερέως ἐμπεπηγμένων.

16) Athos, Vatopedi Monastery 381, XVIII cent., paper, 200 × 140 mm., ff. 145, mutilated. – Eustratiades & Arcadios 1924: 72.
(Item 2) Title: Ἱστορία τῶν 12 πολυτίμων λίθων.

17) Ikaria, Gymnasium of Aghios Kerykos 11, XIX cent. (year: 1806), paper, 192 × 135 mm., f. I + pp. 440. – Tselikas 1997: 71-82.
(pp. 364-365) Title: Ἑρμηνεία τῶν δώδεκα λίθων. Inc.: Τὸ σάρδιον εἶναι λαμπρὸν. (p. 294) αωςῳ Μαρτίου ιηῃ Δημητζάνα σχολεῖον. Ἐτελειώθη ὑπ’ ἑμοῦ τοῦ ἀμαρτωλοῦ Ἀθανασίου. (p. 414) αωςῳ Αὐγούστου ιε΄. Ἡ παροῦσα βίβλος ἐτελειώθη ὑπ’ ἑμοῦ τοῦ ταπεινοῦ Ἀθανασίου. (p. 1) Παραδρομὴ τῆς χειρὸς. Καὶ τόδε ἐχαρίσθη ἐμοὶ Βησσαριώνι ἱεροδιακόνῳ. (f. Ir) Ἐν σελίδι 414 ἀναφέρεται ὅτι ἐγράφη τὸ χειρόγραφον τοῦτο τῶ 1806 Αὐγούστου 15. Σημ. Ἀρχιμ. Παναγιωτίδου. Ἀνέγνων τὸ παρὸν τῶ 1906 κατὰ Ὀκτώβριον. (f. Ir) Τῇ Βιβλιοθήκῃ τῆς ἐν Ἰκαρίᾳ κοινοβιακῆς μονῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ σεβασμοῦ ἔνεκεν. Ὁ ἐν αὐτῇ καρεὶς Ἀρχιμανδρίτης Σεραφεὶμ Παναγιωτίδης. Ἐν Πάτμῳ τῇ 29 Ἰουνίου 1909, ἀριθ. 22.

18) Samos, Zoodochou Pigis Monastery 7, XIX cent. (years: 1832-1843), paper, 210 × 165 mm., ff. 7 + pp. 530. – Tselikas 1988, 201-202. Composite codex, consisting of several distinct parts.
(10. pp. 18-22) On the 12 precious stones. Medical recipes.

---

c) Manuscripts that contain texts on correspondences between plants and stars, astral influences, and natural sympathies/antipathies.

1) Athens, National Library of Greece 1857, XVII cent., paper, 155 × 110 mm., ff. 8, mutilated. – Delatte 1924: 32-33 (no. 16); Polites 1991a: 1.
Title: Ἑρμοῦ τοῦ Τρισμεγίστου, Περὶ βοτανῶν τῶν δώδεκα ζωδίων.
(f. 1v) Title: Βίβλος ἰατρικὴ σύντομος Ἑρμοῦ κατὰ μαθηματικῆς ἐπιστήμης καὶ φυσικῆς ἀπορροίας τῶν ἄστρων· ἐκδοθεῖσα πρὸς τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Ἀσκ[λ]ηπιόν. Inc.: Κριοῦ ἐλελίσφακος, ταύρου περιστερὼν ὀρθὸς, διδύμων περιστερεὼν ὕπτιος.

2) Athens, National Library of Greece (olim Istanbul, Metochion of the Holy Sepulchre 328), XVI cent., paper, 207 × 148 mm., ff. 101. – Papadopoulos-Kerameus 1891-1915: IV, 302-304.
(f. 35r) Title: Συνεσίου Αἰγύπτιοι, ἢ περὶ προνοίας λόγος Αος. Προθεωρία. Γέγραπται μὲν ἐπὶ τοῖς Ταύρου παισὶ.
(f. 55r) Title: Αἰγύπτιοι, ἢ περὶ προνοίας λόγος β΄.
Both texts in this codex were copied and commented on by Maximos Margounios.

3) Athos, Dionysiou Monastery 180 (olim 280), XVI cent., paper, 16o, ff. 358. – Lampros 1895-1900: Ι, 400 (no. 3814); Moore 2005: 488 [POE.11.1].
(f. 118v) Title: Περὶ Σληνιασμοῦ [sic] κῦρ Μιχαὴλ τοῦ Ψελλοῦ. Inc.: Σεληνιασμὸς φυσικόν μοι τυγχάνει».

4) Athos, Dionysiou Monastery 531 (olim 326), XVIII cent., paper, 8ο. – Lampros 1895-1900: I, 411 (no. 3860).
(Item 1) Περὶ ἐνυπνίων Νικηφόρου τοῦ Γρηγορᾶ. Ἑρμηνεία εἰς τὸν Συνέσιον Περὶ ἐνυπνίων λόγον.

5) Athos, Iviron Monastery 329, XVI cent., paper, 260 × 155 mm., ff. 380. – Lampros 1895-1900: IΙ, 84-87 (no. 4449); Moore 2005: 488 [POE.11.3].
(f. 236v) Title: [Τοῦ Ψελλοῦ] Περὶ σεληνιασμοῦ. Inc.: Σεληνιασμὸς φυσικόν μοι τυγχάνει.

6) Athos, Iviron Monastery 388, XVI cent., paper, 8o, ff. 994. – Lampros 1895-1900: IΙ, 122-138 (no. 4508).
(f. 239v) Title: Νικηφόρου τοῦ Γρηγορᾶ Προθεωρία εἰς τὴν ἐξήγησιν ἥν αὐτὸς ἐποιήσατο εἰς τὸν περὶ ἐνυπνίων λόγον τοῦ Συνεσίου. Inc.: Οὐδὲν καινὸν εἰ πολλὰ τῶν πάλαι καλῶς εὐρημένων καινοτομοῦσιν ἐπὶ τὸ βέλτιον.

7) Athos, Megistes Lavras Monastery 1833 (Ω 23), XVIII cent., paper, 210 × 160 mm., ff. 435. – Spyridon & Eustratiades 1925: 328.
(f. 429v) Title: Ἐκ τοῦ Προοιμίου Νικηφόρου τοῦ Γρηγορᾶ περὶ τῶν ἐκ τῶν ἑρμηνειῶν τῶν ἐν τῷ περὶ ἐνυπνίων λόγῳ αὐτοῦ τοῦ Συνεσίου.

8) Athos, Pantokratoros Monastery 268, XVII cent., paper, 192 × 145 mm., ff. 94. – Lampros 1895-1900: ΙΙ, 346 (no. 5775).
(f. 86v) Title: Ἀπὸ τοῦ περὶ ἐνυπνίου λόγου Συνεσίου.

9) Athos, Stavroniketa Monastery 150, XVI cent., paper, 8o, ff. 257. – Lampros 1895-1900: I, 88 (no. 1015).
(f. 138r) Title: Συνεσίου Περὶ τοῦ ἐνυπνίου.

10) Athos, Vatopedi Monastery 685, XIII cent., paper, 250 × 160 mm., ff. 252. – Eustratiades & Arcadios 1924: 136.
(f. 137v) Title: [Συνεσίου Κυρηναίου] Αἰγύπτιοι ἢ περὶ προνοίας. (f. 158r) Title: Τοῦ αὐτοῦ Αἰγύπτιοι ἢ περὶ προνοίας λόγος β΄.
(f. 173r) Title: Τοῦ αὐτοῦ περὶ ἐνυπνίων προθεωρία. (f. 173v) Title: Τοῦ αὐτοῦ περὶ ἐνυπνίων.

11) Meteora, Metamorphoseos Monastery 151, XIV cent., Oriental paper, 180 × 125 mm., ff. 197. – Vees 1967: 174-183.
(f. 86v) Proemium to Synesius’ Αἰγύπτιοι. Inc.: Γέγραπται μὲν ἐπὶ τοῖς … (f. 86v) Title: [Συνεσίου Κυρηναίου] Αἰγύπτιοι ἢ περὶ προνοίας λόγος αος. Inc.: Ὁ μῦθος αἰγύπτιος τάχ’ ἂν οὖν ὅδε καὶ μῦθος ὢν.
(f. 97v) Title: [Συνεσίου Κυρηναίου] Αἰγύπτιοι ἢ περὶ προνοίας λόγος δεύτερος. Inc.: Ἄρχεται ὑποσημαίνειν ἐνθάδε τὰ τῶν Θεῶν· ἐπειδὴ πάντα πανταχοῦ.
(f. 106r) Title: περὶ ὕπνων προθεωρία. Inc.: Ἀρχαῖον οἶμαι καὶ λίαν πλατωνικὸν ὑπὸ προσχήματα φαυλοτέρας ὑποθέσεως. (f. 106r) Title: [Συνεσίου Κυρηναίου] περὶ ἐνυπνίων. Inc.: Εἰ δὲ εἰσὶν ὕπνοι προφῆται.

12) Meteora, Metamorphoseos Monastery 403, XV cent., paper, 140 × 110 mm., ff. 334. – Vees 1967: 419-422; Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 220-221.
(ff. 112r-297v) Medical manual (ἰατροσόφιον). (ff. 183v-191r) Chapter σκ΄, Title: βίβλος ἰατρικὴ σύντομος τοῦ τρισμεγίστου Ἑρμοῦ, κατὰ μαθηματικὴν ἐπιστήμην καὶ φυσικὴν ἀπόρροιαν τῶν ἄστρων ἐκδοθεῖσαν πρὸς τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Ἀσκληπιόν περὶ βοτάνων τῶν ιβ΄ ζωδίων. Chapter σκβ΄, Title: Ἑρμοῦ τοῦ τρισμεγίστου πρὸς Ἀσκληπιὸν περὶ βοτάνων τῶν ζ΄ ἀστέρων.

---

d) Manuscripts that contain medical texts relevant to alchemy (pharmacological manuals, botanical lexica).

1) Athens, National Historical Museum (olim Collection of the Historical and Ethnological Society of Greece 224), XVIII cent., paper, 245 × 170 mm., pp. 80, mutilated. – Lampros 1909-1913: V, 184; Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 160.
(p. 22) Title: Ὕλη ἰατρική. Botanical lexicon.

2) Athens, National Library of Greece 1271, XVIII cent. (year: 1763), paper, 210 × 160 mm., 57 leaves. – I. Sakkelion & A. Sakkelion 1892: 231; Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 160.
(pp. 91-95) Title: Λεξικὸν πετὶ τινῶν βοτάνων, ἑλληνιστί. Νεοελληνιστί. Inc.: Ἀγγελική – Άγριοσέλυνον. Αἱματόξυλον-μπακάμη.

3) Athens, National Library of Greece 1478, XVI cent., Oriental paper, 420 × 280 mm., ff. 179, acephalous and mutilated. – I. Sakkelion & A. Sakkelion 1892: 265; Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 397· Costomiris 1897: 413-414.
(f. 1r) Note written by a later hand: Τοῦτό ἐστι Νικολάου τοῦ Μυρεψοῦ τὸ Περὶ συνθέσεως φαρμάκων, οὗ ἡ πρώτη ἔκδοσις ἐγένετο ἐν Βαϊσσενορφ τῷ 1541, καὶ ἡ β΄ ἐν Βασιλείᾳ τῷ 1549. Inc.: Ἀντίδοτος ὡραία ἀλεξανδρίνα· ποιεῖ ὡφέλει εἰς ῥοῦμα κεφαλῆς· πραΰνει γὰρ τὸν πόνον αὐτῆς εὐθύς. According to Costomiris « … il parait être copié sur le manuscrit … 62 de Lavra ; ou tous les deux, ainsi que le ms. grec de Paris 2238, proviennent du même archétype ».

4) Athens, National Library of Greece 3315, XIX cent. (year: 1824), 200 × 145 mm., ff. I + 135. – Nikolopoulos 1996: 133-135.
(ff. 9r-52v) Title: Τιγκτοῦρα δεμάρτε ταρταριτζάτα. Inc.: Ἔπαρον σκουρίαν σιδήρου παστρικὴν καλὴν τετριμμένην εἰς παπάλην λεπτοτάτην. (f. 53r-v) Title: Σημείωσις περὶ ἐκλογῆς βοτάνων, ποῖον εἶναι καλὸν καὶ ποῖον ἀχαμνὸν καὶ δολωμένον. Inc.: Ἀκακίαν τὴν δολώνουσι μὲ τὸ κομμύδι. (ff. 53v-54r) Title: Ἕτερος τρόπος περὶ ἐκλογῆς βοτάνων. Inc.: Ἀγαρικὸν τὸ ἄνιθρον. (ff. 54v-55v) Title: Ἕτερος τρόπος, ἂν λείπῃ κανένα ἰατρικὸν νὰ βάλλῃς ἄλλο ἀντὶ διὰ ἐκεῖνο. Inc.: Ἀντὶ ἀκακίας χυλὸν δαμασκηνῶν ξηρῶν. (ff. 55v-56r) On the species and qualities of herbs. Inc.: Τέσσαρα βότανα μαλαχτικὰ εἶναι μολόχη, ἀλθέα, βιόλες, ἀγκάθιον. (ff. 56r-60v) Glossary of herbs in Greek, Italian, Turkish and vernacular Greek. Inc.: Ἀβρότηνον, ἄγριος πολιανός. (ff. 61r-66r) Title: Ἕτερον λεξικόν. Inc.: Ἀρχὴ τοῦ α΄ στοιχείου. Ἀμωνιακὸν, τζατὴρ οὐσὰκ, εἶδος θυμιάματος. (ff. 76r-92v). Medical recipes (numvered). Inc.: Ἀριθμῷ 9. Δρόσατον ριβεσίου, λατινικά.

5) Athens, National Library of Greece 3454, XVIII cent., paper, 202 × 150 mm., ff. II + 261 + I. – Nikolopoulos n.d..
(ff. 1r-7r) Title: Καλλινίκου πατριάρχου ρετζέτες ἤγουν ἑρμηνεῖες καλί. Inc.: Γλυστερόν. Πάρε πίτουρα δύο χάρτες καί πλύνε τα. (ff. 11v-254v) Title: ) Βίβλος ἰατρικῆς ἤ Ἰατροσόφιον συλλεγέν ἐκ πολλῶν βιβλίων ἰατρικῆς παρά Μιχαήλ Ναξιώτου καί διορθωθέν παρά Καλλινίκου πατριάρχου τῷ 1780ῳ τῶν φιλομαθῶν χάριν. Προσετέθησαν δέ εἰς τό τέλος τοῦ βιβλίου περί παθῶν κεφάλαια ξη΄ μέ θεωρίαν πόθεν προέρχονται καί πῶς γίνονται καί εἰς ποῖον μέρος τοῦ σώματος τοῦ σώματος [sic] κάθε ἀσθένεια φαίνεται καί πῶς κάθε πάθος καλεῖται τουρκιστί καί ρωμαϊστί σήν χάρι. (ff. 255v-261v) Medical recipes. Inc.: Καθάρσιον ἐλαφρόν. Λάβε μενεξέ σερμπέτι δρ. 20.

6) Athos, Dionysiou Monastery 414 (olim 346), XVI cent., paper, 185 × 120 mm.. – Lampros 1895-1900: Ι, 414 (no. 3880); Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 158, 230-233.
(ff. 1r-13v) Title: Τὰ ὀνόματα τῶν βοτανῶν. In four languages: Greek, French, Turkish, vernacular Greek. (ff. 21r-123v) Title: Ἑρμηνεία ἑτέρα περὶ ἑτέρων ἀντιδότων καὶ θηριακῶν καλουμένων παρ’ Ἰταλοῖς κονφετζιόνε ὀπάτε. Inc.: Ἀντίδοτος διὰ λιβάνου Νικολάου Μυρεψοῦ ὠφέλιμος εἰς τὰ πάθη τῆς κεφαλῆς καὶ ἡμικρανίας, καὶ ρευματικὰ καὶ ἀρτηριῶν, καὶ εἰς βῆχας καὶ πλευρίτιδας. There follow, inter alia: (f. 21v) περὶ σταθμῶν καὶ βοτανῶν, φίλονος. (f. 24v) ἀντίδοτος διὰ καστορίου τοῦ νικολάου εἰς πόνον κεφαλῆς, καὶ ἐπιλειπτικούς, καὶ σεληνιασμένους, καὶ δαιμονῶντας, ἡμικρανικοὺς καὶ παραλυτικούς, καὶ ψυχρούς. (f. 25v) ἀντίδοτος μηχλέτα νικολάου ὠφέλιμος πρὸς ἐσωχάδας. (f. 26r) σκευασία νικολάου τοῦ μυρεψοῦ ὠφέλιμος εἰς τὴν κύστην καὶ νεφρούς, καὶ πλήθος ἀφροδησίων· θηριακὴ τοῦ ἀνδρομάχου, καὶ ὀριβασίου, τὸ μέτρον αὐτῆς οὐκ ἐπὶ παντῶν τῶν ἀνθρώπων τὸ αὐτό […] (f. 35v) ἀντίδοτος διὰ δαφνοκόκκων τοῦ ῥαζῆ ὠφέλιμος εἰς κολικούς […].

7) Athos, Dionysiou Monastery 610, XVII cent. (year: 1613?), paper, 185 × 120 mm., pp. 585. – Euthymios 1957: 239; Karas 1992-1994: II, 367-368; III, 159, 167-169; Kadas 1996: 198-200.
(pp. 1-3). Title: Ἑρμηνεία τοῦ ποιῆσαι πύρουλον τοῦ φλαίγματος. (pp. 125-160) Title: ἑρμηνία λέξεων τῶν βοτανῶν κατ’ ἀλφάβητον. Inc.: ἄμωμον, πεντάφυλλον. (p. 568) δανιὴλ ἱερομ.. (p. 582) The date 7121 [=1613] is given.

8) Athos, Dochiariou Monastery 274, XVII cent. (year: 1657), paper, 200 × 135 mm.. – Lampros 1895-1900: Ι, 264 (no. 2948); Karas 1992-1994: I, 195; II, 555; III, 159.
(ff. 175r-176v) Title: Λεξικὸν κατὰ αβον. Καὶ ἑρμηνεία τῶν βοτάνων.

9) Athos, Iviron Monastery 182, XVI/XVII cent., paper, 190 × 135 mm., ff. 225. – Lampros 1895-1900: IΙ, 49 (no. 4302); Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 48-49, 159, 222, 374.
(ff. 145r-156v, XVI cent.) Title: Ἑρμηνεία καὶ λέξεις τῶν βοτάνων, κατὰ ἀλφάβητον. Inc.: Ἄμωμον ἐστὶ, ρίζα τῆς πενταφύλλου. (f. 9v) Ἐν μπρασιὄβου 1635 μαρτίου κδ΄ ἰνδικτιῶνος γ΄ εσπέρας ἐτελίωσα αὐτῷ σὺν θεῷ ἁγίῳ, διὰ πόνου πουλοῦ ἀμαθοῦς αἰμοῦ τοῦ ἀναξίου δημουλᾶς ραυτόπουλος ἰατρός. (f. 212r) Τέλος καὶ τὸ Θεῷ δόξα ἐπὶ ἔτους αῳφῳξῳ ἰνδικτιῶνος γης [=1560].

10) Athos, Iviron Monastery 183, XVIII cent., paper, 215 × 145 mm., ff. 165. – Lampros 1895-1900: IΙ, 49 (no. 4303); Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 84-86, 160, 378.
(ff. 1r-157v) Medical manual. (f. 15r) Title: Βιβλίων ἰατρικὸν, τὸ ὁποίον τὸ συνέγραψε Δανιὴλ προηγούμενος πατρὶς δὲ Λέσβιος, μετάφρασις δὲ εἰς κοινὴν γλῶτταν παρὰ τοῦ σοφοτάτου κῦρ Μαξίμου ἱερομονάχου τοῦ Πελοπονυσίου. (ff. 158r-165v) Title: ἐδὼ γράφομεν τῶν βοτάνων τὰ ὅσα χρειάζονται εἰς ταῖς ἀντίδοταις καὶς εἰς τὰ κοκία μετονομαζόμενον πρῶτον εἰς ἑλληνικὴν διάλεξιν ὕστερον μεταγλωττισθὲν εἰς τούρκικην εἶτα εἰς κοινὴν διάλεξιν δια νὰ τὰ εὑρίσκει ὁ καθ’ εἷς ἐν εὐκολία.

11) Athos, Iviron Monastery 217, XVI cent., paper, 8o, ff. 122. – Lampros 1895-1900: IΙ, 62 (no. 4337); Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 159, 226.
(ff. 3r-5v) Title: Ἀρχὴ τῶν βοτάνων αἱ λέξεις. Inc.: Ἐρίσεμον λέγεται ἡ δάφνη.

12) Athos, Iviron Monastery 220, XVIΙ cent., paper, 8o. – Lampros 1895-1900: IΙ, 63 (no. 4340); Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 159, 240.
(Item 1) Medical manual (ἱατροσόφιον). It begins with a lexicon of herbs in four languages.

13) Athos, Iviron Monastery 1359, XVIII cent., paper, 200 × 150 mm., ff. – Lampros 1895-1900: IΙ, 277 (no. 5479); Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 160.
(f. 107r) Names of various herbs. Inc.: Ἀνδράχνη-ἀντράκλα.

14) Athos, Megistes Lavras Monastery 474 (Ε 12), XVII cent., paper, 150 × 100 mm., ff. 68. – Spyridon & Eustratiades 1925: 76; Karas 1992-1994: ΙΙ, 410; ΙΙΙ, 250, 254.
(Item 5) Pharmacological recipes. Inter alia: (f. 50r) ἐρμηνία νὰ ποιήσεις χάπια διὰ τὴν χολὴν καὶ διὰ τὴν κεφαλαλγίαν δόκιμον καὶ ἀληθινόν […] (f. 66r) ερμηνεία εἰς κάθαρσιν διὰ φλέγμα καὶ χολαῖς· (f. 66v) ἕτερον.

15) Athos, Megistes Lavras Monastery 654 (Ε 192), XV cent., paper, 400 × 280 mm., ff. 236, mutilated. – Spyridon & Eustratiades 1925: 103; Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 397· Costomiris 1897: 412-413.
Title: Ἰατροσόφιον κατὰ αβ΄ ποίημα Νικολάου τοῦ Μυρεψοῦ. Inc.: Ἀρχὴ σὺν θεῷ ἁγίῳ τῶν ἀντιδότων τοῦ α΄ στοιχείου. Ἄλφα· περὶ ἀλατίων. (f. 235v) Title: Περὶ τοῦ βάψαι τρίχας κοράς. Inc. : σιδηρόχομαν, etc. (f. 236r) Title: Τὰ ὀνόματα τῶν βοτάνων παρ’ ἰατροῖς. (f. 57r) Τὸ παρὸν ἰατροσόφιον εὑρίσκετο ἐρριμένον καὶ καταβρεμένον ἐν τῇ βιβλιοθήκη ταύτης τῆς μονῆς τῆς ἁγίας Λαύρας καὶ ἔλαβεν αὐτὸ ὁ μακαρίτης παπᾶ Σεραφεὶμ ὁ Ταλαντινὸς καὶ περιποιησάμενος αὐτὸ ἔδωσέν το τῷ παπἅ κυρ Δαμασκηνῷ τῷ Ἀναστασίτῃ καὶ τὸ ἐστάχωσε κατὰ τὸ ζριζ΄ [=1609] αἰωνία του ἡ μνήμη.

16) Athos, Megistes Lavras Monastery 1083 (Θ 221), XVΙΙ cent., paper, 210 × 150 mm., pp. 573. – Spyridon & Eustratiades 1925: 168-169; Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 247, 255.
(p. 383) Title: Ἐκ τῶν τοῦ Δαμασκηνοῦ Ἰωάννου [Johannes Mesue junior, filius Mesue posterior] περὶ τῆς διὰ τῶν φαρμάκων κενώσεως. Cf. Mesue Jr. 1471; Lieberknecht 1995. (p. 458) Title: Περὶ καθαρτικῶν ἀντιδότων τοῦ νικολάου. (p. 474) Περὶ κοκίων. (p. 487) περὶ βηχικῶν κόκκων. (p. 489) περὶ στυπτικῶν κοκκίων. (p. 493) περὶ σεραπίων ἤτοι δροσάτων. (p. 503) περὶ στομαχικῶν φαρμάκων. (p. 504) περὶ εἰλιγμάτων διαφόρων. (p. 506) περὶ τροχίσκων. (p. 511) περὶ ἐμπλάστρων καὶ ἀλοιφῶν. (p. 523) περὶ ἐλαιῶν. (p. 533) περὶ περπεράτων καὶ κουδίτων.

17) Athos, Megistes Lavras Monastery 1727 (Μ 36), XVΙΙΙ cent., paper, 210 × 150 mm., ff. 574. – Spyridon & Eustratiades 1925: 309; Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 269.
(pp. 383-410) Title: Ἐκ τῶν τοῦ Δαμασκηνοῦ Ἰωάννου [Johannes Mesue junior, filius Mesue posterior]. Inc.: Ἡ διὰ τῶν φαρμάκων κένωσις διὰ τριῶν τρόπων γίνεται. Cf. Mesue Jr. 1471; Lieberknecht 1995.

18) Athos, Megistes Lavras Monastery 1729 (M 38), XV cent. (year: 1403), paper, 190 × 130 mm., ff. 72, acephalous and mutilated. – Spyridon & Eustratiades 1925: 309.
(f. 1r) Pharmacological tract. Inter alia: σκευασία τοῦ Χρυσίππου, ἡ φλεβοτόμος, ἡ Αἰγυπτία, ἡ ἀχάριστος, ἡ βηχανάπαυσις, ἡ εὐχάριστος etc. (f. 47v) Title: Σύνοψις ἐν ἐπιτόμῳ περὶ τῶν βοηθημάτων καὶ τῶν τρόπων τῆς δόσεως αὐτῶν μετὰ τῶν ἰδίων προπομάτων· ὁμοίως καὶ περὶ ἐλιγμάτων καὶ τροχίσκων πρὸς τούτοις δὲ καὶ περὶ ἐλαίων ὅπερ ἐγράφη ἔμπροσθεν καὶ λοιπῶν εἰς θεραπείαν καὶ τῶν ἐμπλάστρων καὶ θεραπείαν νοσημάτων διαφόρων συντεινόντων. (f. 63v) ϛϡια [=1403] Θεόδωρος ἱερεὺς ὁ Σκυνέλης.

19) Athos, Megistes Lavras Monastery 1790 (M 99), XVIII cent. (year: 1762), paper, 210 × 150 mm., ff. 83. – Spyridon & Eustratiades 1925: 320; Karas 1992-1994: III, 160.
(ff. 1r-22v) Alphabetical lexicon of herbs. Inc.: Ἀβρότονον ἀψήνθιον λεγόμενον μελιτινή.

20) Athos, Megistes Lavras Monastery 1873 (Ω 63), XV cent. (year: 1440), paper, 290 × 180 mm., ff. 592, mutilated. – Spyridon & Eustratiades 1925: 340.
(f. 567r) Title: Περὶ τῆς σκευασίας τῆς θηριακῆς – περὶ θηριακῶν ἀρτισκῶν, ἀντίδοτος ἡ ἑκατοντάειδος. 102 chapters περὶ ἀντιδότων. (f. 578r) Περὶ τῶν σκευασιῶν πομάτων ὑγιεινῶν· οἶνος κονδύτης, οἶνος σκιλλιτικός. (f. 580r) Περὶ τῶν καθαιρόντων φαρμάκων. Text mutilated.

21) Athos, Megistes Lavras Monastery 1882 (Ω 72), XV cent. (year: 1425), paper, 220 × 140 mm., ff. 295, mutilated. – Spyridon & Eustratiades 1925: 342.
(f. 90r) Title: Σύγγραμμα σὺν Θεῷ μοναχοῦ Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ περὶ φύσεως καὶ δυνάμεως καὶ ἰδιότητος τῶν κενούντων φαρμάκων καὶ μετὰ ποίων ἑτέρων εἰδῶν ἑνοῦσθαι δεῖ τὰ ὀξέα φάρμακα καὶ δριμύτατα πρὸς τὸ έλαττοῦσθαι τὴν βλάβην αὐτῶν καὶ τὴν ὀξύτητα. Greek translation of the Liber de complexionibus proprietatibus electionibus operationibusque simplicium medicinarum laxativarum attributed to Johannes Mesue junior, filius Mesue posterior.

22) Athos, Panteleemonos Monastery 793, XVIII cent., paper, 210 × 150 mm., ff. 181. – Lampros 1895-1900: IΙ, 435 (no. 6300); Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 160, 280.
(ff. 159r-167r) Botanical lexicon.

23) Athos, Panteleemonos Monastery 835, XVII cent., paper, 150 × 100 mm., ff. 79. – Lampros 1895-1900: IΙ, 442 (no. 6342); Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 381-382, 385.
(ff. 46v-79v) Title: Σύγγραμμα σὺν Θεῷ μοναχοῦ Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ Περὶ τῆς φύσεως καὶ δυνάμεως ἔτι τε καὶ ἰδιότητος τῶν κινούντων φαρμάκων. Greek translation of the Liber de complexionibus proprietatibus electionibus operationibusque simplicium medicinarum laxativarum attributed to Johannes Mesue junior, filius Mesue posterior.

24) Athos, Simonos Petras 158, XVIII cent., paper, 153 × 106 mm., ff. VIII + pp. 170. – Sotiroudes 2012: 228-229.
Medical manual (ἰατροσόφιον).
(Chapter 228) Title: Ματζουνίων κατασκευή.

25) Athos, Xeropotamou Monastery 431, XVIII cent., paper, 154/158 × 99/103 mm., ff. XVII + pp. 316 + ff. κε΄. – Zacharias & Sotiroudes 2012: 40-42.
(end-leaves ιδ΄v-ιε΄r) Glossary of herbs, written by a later, 19th century hand.

26) Elassona, Monastery of Panaghia Olympiotissa 81, XVII cent., paper, 203 × 155 mm., ff. 521. – Skouvaras 1967: 298-299; Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 157, 174, 255.
Medical manual (ἱατροσόφιον).
(ff. 1r-32v) Medical and pharmacological notes. (f. 33r) Lexicon of medical terms in three languages (vernacular Greek, French, and Turkish). (f. 188v) Title: Ἱατροσόφιον εκλελεγμένον διαθήκη πολὸν ἱατρὸν ὑποκράτου καὶ γαλινοὺ καὶ παύλου του γενητοὺ καῖ αλιξάνδρου τραλιανοὺ καὶ ἅλον πολὸν δοκιμοτάτον πολον ἱατρὸν καὶ νηκόλαον τῶν σοφόν.

27) Elassona, Monastery of Panaghia Olympiotissa 93, XVII cent. (year: 1609), paper, 204 × 145 m., f. α΄ + pp. 1-298 + 1-54. – Skouvaras 1967: 304-306· Karas 1992-1994: II, 370; ΙΙΙ, 99, 114, 236, 254.
Medical manual (ἱατροσόφιον).
(I. p. 100) Title: Ἀντιδοτάρι ἐξηγημένον ἀπὸ τὸν (sic) ἱταληκὴν γλώσσαν εἰς τῆν τον γραικῶν (π)αρὰ Νικολάου ἱερόπαιδος. (I. p. 161) Title: Μερικαῖς ἀντίδοταις ὰπο τὸν τουρκόν, καῖ λέγονται τούρκικα λοζιέ. (p. 271) Lexicon of medical terms in three languages (vernacular Greek, French, and Turkish). (II. p. 50) Pharmacological notes. (II. p. 54) Pharmacological recipes. (f. α΄r): † ἐν ἔτει αχθ΄ [=1609] ἐγράφη τὸ παρὸν ἀντιδο- | τάριον διὰ χειρὸς ἰακουμὴ | ἰατροῦ. 1747 αὐγούστου 8 | ἀγωράσθη παρ’ ἐμοῦ ἐκ τοῦ υἱοῦ ἀναστασίου τοῦ | εὐταξία ἀπὸ τούρναβον διὰ ἄσπρα 300 | διονύσιος καἰ ἡγούμενος τῆς ἐν ἐλασσώνι | ἁγίας μονῆς τῆς ὑπέραγιας Θεοτόκου τῆς | ὁλυμπιοτίσης.

28) Elassona, Monastery of Panaghia Olympiotissa 97, XVIII cent., paper, 210 × 150, ff. η΄ + pp. 698. – Skouvaras 1967: 308-309· Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 180, 272.
Medical manual (ἱατροσόφιον).
(ff. β΄-ς΄) Index of medicaments. (p. 29) Title: Κατάλογος των βοτάνων διὰ των διαφώρων ἀνθροποίνων ἀςθενιόν κατὰ τὸν διοσκορίδην. (p. 38) Title: Κοκία ἰερατικὰ τοὺ οριβασίου, δαμασκινού [Johannes Mesue junior, filius Mesue posterior], νικολάου etc.. (p. 54) Title: Περὶ σεραπίον, ἤτοι δροσάτων. (p. 60) Title: Ἔμπλαστρα καὶ ἀληφές. (p. 67) Title: Περὶ ἐλαίων. (p. 77) Title: Σκεβασία τὸν [...] τρίων πεπέρεων τοῦ συγγέλου. (p. 81) Title: Ηἀτρόσώφιον εκλἐγμένων απὸ πολλῶν βηβλήων γαληνοὺ καὶ ηποκράτου, καὶ μελετίου μοναχού, καὶ ἄλων ιατρῶν. (p. 153) Title: Ἀρχὶ των βοτάνων. (p. 183) Title: Ἀρχὴ των ζώον καὶ ἄλλες συνταγές. (p. 273) Cathartic medicaments. (p. 274) On various healing herbs. (p. 330) Medical recipes. (p. 399) Medical recipes. (p. 424) Medical recipes. (p. 429) Title: Ἐτερον ἰατροσόφηον ἐκλελεγμένων ιπὸ πολλὼν ἰατρικὸν βιβλίον καὶ μεταγλοτησμένον ἀπο την ἰταληκὴν γλόσαν εἰς την ρομαϊκύν. (p. 469) Medico-magical recipes. (p. 473) Medico-magical recipes. (p. 505) Title: Γεωπονικὸν μεταδοτικόν. (p. 513) Title: Ἀρχὴ τοῦ χυμικοῦ. (p. 525) Title: Ἰατροσόφιον ἐκλελεγμένον ἐκ πολλῶν βιβλίων ἰατρικῆς, γαληνοῦ, ἱπποκράτους, μελετίου καὶ ἄλλων πολλῶν ἰατρῶν σοφῶν καὶ ἐπιστημόνων. (p. 557) Title: Ἀρχὴ των βοτάνων, ἀπὸ τὸν Καστόρντουράντε μέταγλοτισμένα ἀπὸ τα λατίνα εἰς απλῆν φράσην. Text mutilated.(p. 695) Alphabetical index of herbs. (f. av) 1756: δεκεμβρίου 23: | Τὸ παρὸν Ἰατρικὸν βιβλίον ἠγοράσθη ἐξ ἐμοῦ διονυσίου ἱερομονάχου | (καὶ) τὸ ἐσύμασα καὶ τὸ ἔδεσα διὰ νὰ μὴν χαθουν τα φύλλα του, ὅτι (ἔχ)ει πολλὰ μαζόματα ἀπὸ πολλοὺς ἐκείνος ὀποῦ τὸ ἔγραψεν | (ἄλ)α ἀληθεί, καὶ ἄλα ψευματα. πλὴν μὲ τὴν δοκιμὴν ἐγνωρί | (ζο)νται, καὶ ἐγὼ ἔκαμα πολὴν κόπον διὰ νὰ διορθώσω τὸν | (πίν)ακα ὄτι δὲν ἔχει ὄτι εἶναι καὶ συγχισμένον ἐπειδὴ εἶναι μαζό | (μα)τα, καὶ μίαν ἐρμηνίαν τὴν ἔχει εἰς πολαῖς μεριαῖς, ὅμως ἐγῶ | (κα)θῶς εἶναι τὸ ἀφίνω, μόνον ἂν ἔχει σφάλμα εἰς τὸν πίνακα, | (ὅπο)ιος διαβάσει ἂς με συγχωρέσει τὸ σφαλμα παρακαλῶ. (p. 76): τὸ παρὸν βιβλί|ον ὐπάρχη ε | μοῦ τοῦ χριστο | δούλου ·ἰ·ατροὺ | του εξ ιωαννι|νων. (p. 76) τὸ ἀγώρασα ἀπὸ τὴν γυ | ναῖκα του ἕνα καρὰ γρόσι | ὁ ἡγούμενος τῆς ἐν ἐλασσώνι | ἁγίας μονῆς τῆς Θεοτόκου | διονύσιος».

---

e) Manuscripts that contain metrological texts (De mensuris et ponderibus).

1) Athens, National Library of Greece 1494, XVIII cent., paper, 210 × 150 mm., ff. 444, mutilated. – I. Sakkelion & A. Sakkelion 1892: 267; Karas 1992-1994: Ι, 195.
(ff. 54v-55r) Title: Περὶ σταθμῶν. Inc.: Ἡ μνᾶ ἡ ἀττικὴ, καὶ ἡ αἰγυπτία. There follows a text Περὶ μέτρων ὑγρῶν. Inc.: Τὸ ἰταλικὸν κεράτιον.

2) Athens, National Library of Greece 3454, XVIII cent., paper, 202 × 150 mm., ff. II + 261 + I. – Nikolopoulos n.d..
(ff. 10v-11v) Title: Εἴδησις ζυγοστατικῆς νέα καί μέτρων. Ἰαμάτων. Inc.: Τά μέτερα [sic] τῶν ξύλων, βοτάνων, ἀνθῶν.

3) Athens, National Library of Greece 3503, XVIII cent. (year: 1779), paper, 203 × 148 mm., ff. 412. – Nikolopoulos n.d..
(f. 139v) Fragment on measures and weights. Inc.: Ἡ δραχμή ἔχει γράμματα 3.

4) Athos, Dionysiou Monastery 111 (olim 141), XV cent., paper, 8o. – Lampros 1895-1900: I, 425 (no. 3975); Kadas 1996:145-146.
(f. 1r) Fragment on measures and weights. Inc.: + Τὰ λεπτα καλοῦνται ασσάρια.

5) Athos, Dochiariou Monastery 274, XVII cent. (year: 1657), paper, 200 × 135 mm.. – Lampros 1895-1900: Ι, 264 (no. 2948); Karas 1992-1994: I, 195; II, 555; III, 159.
(ff. 176v-177r)Title: Περὶ μέτρων καὶ σταθμῶν.

6) Athos, Iviron Monastery 28, XIII cent., parchment, 205/207 × 155/157 mm., ff. 270. - Sotiroudes 1998: 182-192.
(ff. 255v-258v) Title: Τοῦ μακαρίου Κυρίλλου περὶ τῶν ἐν ταῖς θείαις Γραφαῖς σταθμῶν τε καὶ μέτρων [Ἐπιφανίου Κύπρου Περὶ μέτρων καὶ σταθμῶν]. Inc.: Περὶ κόρου. Κόρος εἴληπται ἐκ τῆς ἐβραϊκῆς διαλέκτου.

7) Athos, Iviron Monastery 92, XVI cent., paper, 200 × 150 mm., ff. 385. – Karas 1992-1994: ΙΙ, 433-435; ΙΙΙ, 321-322, 373; Sotiroudes 1998: 182-192.
(f. 27r--v) Title: Εὐσεβίου τοῦ Παμφίλου Ἐκλογὴ συντομωτέρα περὶ μέτρων καὶ σταθμῶν. (ff. 28r-31v) Title: Τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου Περὶ μέτρων καὶ σταθμῶν.

8) Kallone (Island of Lesbos), Limonos Monastery 268, XVI cent. (year: 1552), paper, 8o, ff. 582. – Papadopoulos-Kerameus 1884: 124-128.
(f. 395v) Title: Τοῦ ἁγίου Μαξίμου περὶ τῶν τριάκοντα ἀργυρίων. Δεῖ εἰδέναι ὅτι περ λεπτὰ καλοῦνται τὰ ἀσσάρια, ἤγουν τὰ νούμια. Ἑξήκοντα δὲ ἀσσαρίων ὑπῆρχε τότε τὸ δηνάριον· ἑκατὸν δὲ δηναρίων ὁ ἄργυρος. Καὶ πέπραται ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς λ’ ἀργύρια, ἅτινα καὶ συνάγονται τρισχίλια δηνάρια, γινόμενα ἐν χρυσῷ νομίσματα ἑκατόν. (f. 395v) Title: Περὶ μέτρων. Inc.: Τὸ στάδιόν ἐστι πηχῶν υ΄, ποδῶν ψ΄, ὀργυιῶν ρ΄.

9) Patmos, Aghiou Ioannou Theologou Monastery 263, X cent., parchment, 8ο, ff. 276. – Sakkelion 1890: 127-135.
(ff. 191r-193r) Title: Τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου Περὶ μέτρων καὶ σταθμῶν. This text was fully transcribed by Sakkelion (1890: 131-133). (ff. 193v-197r) Title: Ἕτερον Περὶ μέτρων καὶ σταθμῶν ἐκ τοῦ Ἀφρικανοῦ. (f. 269) Title: Περὶ μέτρων. This short text has been edited, on the basis of this codex, by Duchesne 1876: 189.

---

f) Manuscripts that contain texts indicative of the vernacular appropriation of the theories on the four elements.

1) Athens, Byzantine and Christian Museum (olim Alexios Kolivas’ Collection 129), XVII cent., paper, 167 × 110 mm., ff. 133. – Lampros 1914-1921: IV, 105-107.
(f. 67r) Title: Περὶ τῶν δ΄ στοιχείων.

2) Athens, National Library of Greece 1098, XVI cent. (year: 1507), Oriental paper, 150 × 110 mm., ff. 308. – I. Sakkelion 1890: 197-198.
(Item 1) Various chapters: Περὶ τῶν ἡλικιῶν τοῦ ἀνθρώπου, Περὶ τῶν τῆς ψυχῆς δυνάμεων, Περὶ τῶν γενικῶν ἀρετῶν, Περὶ πηλικότητος μέτρων, Περὶ κινήσεως, Περὶ τῶν τεσσάρων στοιχείων.

3) Athens, National Library of Greece 3315, XIX cent. (year: 1824), 200 × 145 mm., ff. I + 135. – Nikolopoulos 1996: 133-135.
(f. 108r) Title: Περὶ τῶν τεσσάρων στοιχείων ἤτοι τῶν χυμῶν ὁποῦ ἔχει ὁ ἄνθρωπος μὲ τοὺς ὁποίους ζῇ. Inc.: Τὸ αἷμα ποεῖ τὸν ἄνθρωπον ὅλον καλόν. (f. 108r-v) Title: Περὶ τῶν ἡλικιῶν τῶν τεσσάρων στοιχείων. Inc.: Αὐτὰ τὰ τέσσαρα στοιχεῖα μοιράζονται εἰς τέσσαρας ἡλικίας. (f. 108v) Title: Περὶ τῶν τεσσάρων στοιχείων. Inc.: Μερικοὶ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους γελοῦν πάντοτε.

4) Athens, National Library of Greece 3454, XVIII cent., paper, 202 × 150 mm., ff. II + 261 + I. – Nikolopoulos n.d..
(ff. 9v-10v) Title: Ἀπό πόσα στοιχεῖα ἔγινεν ὁ ἄνθρωπος ῥωμαϊστί καί τουρκιστί. Inc.: Ὁ ἄνθρωπος, ἀντάμ, ἐκ τεσσάρων στοιχείων, ἀνασήρ ἐρμπαϊντέ.

5) Athos, Dionysiou Monastery 59 (olim 167), XV cent., paper, 210 × 130 mm. – Lampros 1895-1900: Ι, 352-353 (no. 3701); Karas 1992-1994: ΙΙ, 319; III, 372.
(ff. 167r-170v) Title: ἱπποκράτους ἐπιστολῆ πρὸς πτολεμαῖον βασιλέα περὶ κατασκευῆς ἀνθρώπου. Inc.: συνέστηκεν ὁ κόσμος, ἐκ στοιχείων τεσσάρων, οἷον ἐκ πυρὸς, ἀέρος, ὕδατος, γῆς τουτέστιν ἐκ θερμοῦ, καὶ ὑγροῦ, καὶ ψυχροῦ, καὶ ξηροῦ· συνέστηκε δὲ καὶ ὁ ἄνθρωπος ἐκ τῶν αὐτῶν τεσσάρων στοιχείων. (ff. 172r-174r) Title: Περὶ τῶν τεσσάρων στοιχείων. Inc.: Τὰ τέσσαρα στοιχεῖα εἰσὶ τὰ πρῶτα καὶ ἁπλᾶ καὶ ἀσύνθετα στοιχεία.

6) Athos, Dochiariou Monastery 128, XVII cent., paper, 140 × 95 mm.. – Lampros 1895-1900: Ι, 253-254 (no. 2802); Karas 1992-1994: ΙΙ, 442.
(ff. 116r-131r) Title: περὶ τὰς αρχὰς τοῦ κόσμου κ(αὶ) περὶ τῶν τεσσάρ(ων) στοιχεί(ων)· καθὼς λέγουσιν οἱ παλαιοὶ φιλόσοφοι. Inc.: Μερικοὶ ἀπὸ τοὺς φιλοσόφους λέγουσι πῶς εἶναι αἱ ἀρχαὶ τ(οῦ) κόσμου τὰ έπίπεδα· κ(αὶ) ἄλλοι πάλιν λέγουσι πως εἶναι τὰ ἄτομα· κ(αὶ) ἄλλοι πάλιν λέγουσιν ἄλλαι ἀλλὰ ὁ ἀριστοτέλης λέγει εἰς τὸ βιβλίον τὸ περὶ οὐ(ρα)νου· πὼς εἶναι αἱ ἀρχαὶ τὰ τέσσαρα στοιχεῖα.

7) Athos, Iviron Monastery 92, XVI cent., paper, 200 × 150 mm., ff. 385. – Karas 1992-1994: ΙΙ, 433-435; ΙΙΙ, 321-322, 373; Sotiroudes 1998: 182-192.
(f. 349r-v) Title: Ἑρμηνεία περὶ τῶν στοιχείων. Inc.: Ἰστέον ὅτι διὰ τῆς ἀποψύξεως καὶ ὑποχωρήσεως τῆς τοῦ αἴματος θερμότητος ὁ χωρισμὸς τῆς ψυχῆς γίνεται. (f. 356r-367r) Various chapters: (356r) Περὶ τοῦ πῶς ἵσταται ἡ γῆ μὴ κρατουμένη παρά τινος. […] (f. 365r) Περὶ τῶν τεσσάρων στοιχείων. Inc.: Δεῖ γινώσκειν ὅτι τὰ τέσσαρα στοιχεῖά εἰσιν τὰ συνιστῶντα τὸν κόσμον. (ff. 367r-368r) Title: Ἱπποκράτους Ἐπιστολὴ πρὸς Πτολεμαῖον περὶ κατασκευῆς ἀνθρώπου. Inc.: Συνέστηκεν ὁ κόσμος ἐκ στοιχείων τεσσάρων, οἶον ἐκ πυρὸς, ἀέρος, ὕδατος, γῆς.

8) Athos, Megistes Lavras Monastery 661 (H 6), XVIII cent., paper, 150 × 100 mm., ff. 50, acephalous. – Spyridon & Eustratiades 1925: 104.
(ff. 34v-36v) Title: Περι αἴματος [sic] καὶ φλέγματος, καὶ χολῆς ξανθὴς. Inc.: Ὁ ἄνθρωπος ἐκ τεσσαρσιν στοιχίοις [sic] συνίσταται· ἐκ πυρὸς, ἀέρος, γῆς, καὶ ὕδατος. (ff. 37r-v) Title: περι τοῖς δ στοιχείοις. Inc.: πὰν [sic] σώμα ἐκ τεσσάρων στοιχεί(ων) συνίσταται.

9) Athos, Megistes Lavras Monastery, Library of Sophronios Eustratiades 1, XVII cent., paper, 220 × 160 mm., ff. 213. – Eustratiades 1925: 397-407 (no. 2115).
Nomocanon.
(f. 184r) Title: Περὶ πῶς ὁ κόσμος ὑπὸ στοιχείων τεσσάρων ἵσταται ὁμοίως καὶ ὁ ἄνθρωπος.

10) Meteora, Metamorphoseos Monastery 91, XV cent., paper, 146 × 218 mm., ff. 145. – Vees 1967: 122-124; Karas 1992-1994: ΙΙΙ, 373.
(f. 15r) Anonymous tract without title. Inc.: Ὁ κόσμος οὗτος, ὁ μέγας καὶ θαυμαστός, συνέστη ἐκ τεσσάρων στοιχείων, ἐκ θερμοῦ καῖ ψυχροῦ, καὶ ὑγροῦ καὶ ξηροῦ, τουτέστιν ἐκ πυρός, καὶ ἀέρος καὶ ὕδατος καὶ γῆς.Cf. Ermerins 1840.

11) Proussos, Proussos Monastery 7, XVIII cent., paper, 160 × 120 mm.. – Tentes 1913: 294-295.
Various chapters. Inter alia: Περὶ γενέσεως καὶ κτίσεως κόσμου, Περὶ στοιχείων, Περὶ στερεώματος, Περὶ τοῦ πυρός, Περὶ τῶν μετεώρων, Περὶ τῆς γῆς, Περὶ τῶν λίθων, Περὶ μετάλλων.

12) Thessalonike, Vlatadon Monastery 32, XVIII cent., paper, 240 × 180 mm., ff. 111. – Eustratiades 1918: 50-66.
Nomocanon.
(Chapter 336) Title: Ὅτι ὁ κόσμος ἀπὸ τεσσάρων στοιχείων συνίσταται, καθὼς καὶ ὁ ἄνθρωπος.